YASSID “KENARU” PEJUANG KEMERDEKAAN PEMBELA RAKYAT, NGUMPULKAH KARANGAN CUPING BELANDE
YASSID “KENARU”
PEJUANG KEMERDEKAAN PEMBELA RAKYAT, NGUMPULKAH KARANGAN CUPING BELANDE
Mase agresi Belande dulu, ade sughang Tentera ye jak didusun ye pacak diceritekah ngah lemak nengahghnyelah kire-kire, name aslinye “Yassid Kenaru” dieni tentera nian masuk angkatan empat lime, sampai die lah tue, kalu mbak kini die la matik, anye gelar pahlawan revolusi angkatan empat lime ngah tetap anak cucunge nirime pension veteran, kalu die ni tentera nian, tentera ye ikut perang gerilia masuk utan lawanye jelas Belande ndik tahu aku ape die nilah ikut pule waktu perang ngah Jepang.
Sebenarnye banyak tentera jak didusun tu, ade ye terus melanjutkah tentera sampai pension, ade pule udim bejuang, ngulang agi balik kedusun njawat sawah, tuape amu dijemput bapange, biaselah care adat diantat keghumah tunggu tubang dide agi neruskah pangkat tenteranye, banyak pule ye luk itu, anye rate-rate kalu jeme anak lah besak biasenye ikut perang gurila (jeme dusun nyebutnye gurila maksudnye gerilia), kecuali ye lah betunakan, dide pacak ikut-ikutan agi, lain halnye kalu die tentera nian, karne waktu itu diperintahkan nian li kiayi dusun, kalu gigedang wajib ikut perang, kalu lah diperintahkah li kiyayi ngikut gale semarge tu.
“Kenaru” ni ye lah kukatekah dipucuk tadi, terus njadi tentera sampai pension, tedaftar ngah kumandan tentera ye bejuang di marge tu namenye disebut pak Ihsan, Tentera “Kenaru” temasuk umur panjang, kalu aku masih kecik dulu, galak tekinak die bejemu aghi, sambil bersihkan senjatanye, maklum masih parak ghumah alias tetangge, kire-kire merk senjatenye tu LI, kalu ndik salah, sampai-sampai anaknye juge ade ye die namekah senjate…akh…dide ndak kesubtkah disini kalu jeme dusun lah keruan namenyetu…ye ndak ku ceritekah ni, bukan urusan senjate ngah pangkatnye ye Kopral sampai pension tu, anye kebeghanianye mbunuh Belande penjajah tu. Ceritenye luk ini: lah keruan nian li kite bangse Belande tu ndak kendak’e saje, Belande tu kurang ngajar kiamat, mbak itulah pule, sate Belande tu waktu masuk Marge Ulu, bermarkaslah die di ujung dusuntu…badahe bangunan bekas sekulahan ye lah ditinggalkah li gurunye masuk utan ngikut perang, njadi gerilia gale…temasuk Kenaru masuk utan pule, anye sesekali balik kedusun bediaman, dide keruan di Balande, anye dide pacak balik saje, luk tahanan disuka miskin tu…kalu tekinak li mate-mate penjajah tu, bahaye…
Sesekali dang balik, jak di gurila di utan, ndunge ni ngicik ngah Kenaru…lah abis gale ingunan kite diambik’i li Belande tu, Ayam ditimbakinye, kambing lah di taghiknye pule…pukunye beghusah Belande Tu kesawah ngambi’I ingunan jeme, …bukan ne kite saje…kate Ndung Kenaru…sambil neruskah ceritenye…ngah pule, bukan pule ngambi’k ayam saje kalu kite ade di dangau…Belande ngah anak buahnye ngajung pule betanak…kami dide beghani agi kesawah apelagi ye betine-betine, seataghan libaghtu dide behani agi kesawah, dangau di sawah lah tinggal gale, Ndengagh celatuan ndunge,…tuape ndiam saje Kenaru ni… anye dalam atinye…ai alangkah kurang ajarnye Belande ni…bukan ndak merangi tentera saje…rupenye rakyat ye biase saje…nanggung pule. Au ndie wak, tekenal istilahnye “Belande mintak tanah” maju ngesir saje.
Njawablah…Kenaru ni ngah endunge…ude kalu luk itu nduk…jangan kudai kesawah,…tinggal kalah kudai dangau tu…kalu diade, ingunan bawelah kudai gale kedusun…au, kate endunge…kale ne kite dide bedie agi…lah kami bawe gale ke dusun…rupenye Kenaru ni…ndiam-ndiam, meghumuk atinye…ndik mak nian dengaghi cerite ndunge ni, mane sedih ngah campur marah.
Anu…nduk…aku ndak ngulang ke badah rumbungan kami…kalu aku lame ige, kele ade mate2 belande tu, gawat kele…awu..kate ndunge, bejalanlah…bawelah lepat sepeghiuktu ndik kamandengah, di utan, anye ati…jage badan iluk2…jangan cacak gerantangan ige..au nduk…sambil Kenaru ni salaman ngah cium tangan ndunge ndak pamit…bediamanlah Kenaruni mbukakah duaghe dapuw, ye langsung ngadap kebun pisang tu…belum subuh Kenaru lah sampai pule kebadahe bekumpul ngah kance-kancenye ye lah njadi tentera tu…ye jeghemun di bawah bukit balai tu.
Sate sampai ngah kace-kance, dibadah jeghemun tu lah dibukakanyelah bentalan kain, tuape amu dibuka pajuhan gale isinye, lepat pisang buatan endunge bukan main ribang tuguk itu makan lepat pisang ye masih angat-angat dikit tu…dang makan tu Kenaru nyeritekah, jijihan ndunge, sedakde penderitean ye dialami di keluargenye, ngah sedakde jeme didusun tu, bahwe endunge ngah dikberadik die dide pacak agi kesawah takut ngah Belande, karne belande tu hampir semingggu sekali ndatangi dangau-dangau jeme disawah tu, biasenye, waktu jeme disawah tu banyak ye balik kedusun aghi jumat, ye bugagh-bugagh lah cukup umur biasenye balik ke dusun ndak sembayang jumat…, tinggal ye betine saje di sawah ngah anak2 e betine ngah ye masih kecik-kecik, kalu dide aghi jumat Belande tu datang aghi sabtu, banyak pule ye balik kedusun karne aghi itu pas kalangan dusun, biaselah kalu ye betine ndak mbeli ramuan dapuw, kalu ye bughagh ndak mbeli rukuk nipah nggak mabku…kalu mbeli mbakutu ndak balik nian dide pacak ngajung betine…galak dide setuluk, mbakutu ndak cukah kudai, setuluk ape dide, ape angat, ape pahagh, ape angit, kalu batin ye mbelinye dicukahnye kudai dikit, kalu cucuk dibeli kalu blum cakagh agi kebadah lain…
Keruan nian li Belande, penggawaian jeme di sawah tu, pas lagi sepi tu die datangi dangau di sawah ataghan libagh tu, nelah die nimbaki ayam, naghi’I tambangan kambing, mbubus tebat jeme, persis luk garong, mase tentera merangkap garong, kurang ngajar nian tentera Belande tu, kalu tentera kite, mpuk dikbedie agi kah dimakan, dide kah nggarungi rakyat…paling-paling die cakagh keutan, masang jeghat, ngambik umbut, banyak makanan di utantu…tentera Belande kelakuanye luk itu, sebenarnye kerjenye luk itu ditunjui li kaki-tangannye ye bangse kite tulah, ye biasenye jeme kite anye datang jak di daerah lain, ye dide bedie jeme dusuntu keruan, anak sape, anye pangusannye bukan jeme Belande,…tegalau nian kaki tangan Belande ni, kedacal nian jeme luk ini, istilahnye tadi penghianat titu…biasenye kalu ketemu ngah tentera kite, kaki tangan ni didulukah dibunuh, itu perintah kumandan.
Biasenye ye ndatangi dangau jeme disawahtu, tentera Belande di sughang anye kaki tanganye biasenye due ughang, kaki tanganye dide besenjate, udim ayam ye ditimbaki li Belandetu, kaki tangani ngumpulkanye bekarung ngah mbawenye balik ke markas ngah masai’inye, karne kerjetu lemak, nyinyat Belande ni, ndak ngulang saje…itulah mangke die datangi dangau sawah tu njulat seminggu sekali.
Panjang libaghla Kenaru, nceritekah kejadian didusun ye njadi penanggungan rakyat banyakni, …Pokoknye kate Kenaru, sare apik jurai kite ye ade disawah, dide pacak ndak tenang agi ngaguk pak didatangi li Belande ngah jungusnye, Kenaru nyebut kaki tangan Belande tu jungus, alias babu, alias pesuruh, gelare penghianat…anye titu jeme kite tulah. Luk mane pendapat kamu banyakni, ape kite serang saje markasnyetu di ulu dusun, kalu kite nyerang, kelumpuk kite ni kah dianggap melawan li komandan, karne kalu ndak nyerang markasnye ndak izin atau perintah Kumandan Besak ye ade di Kecamatan sane…bahkan waktu kite disuruh balik ke Dusun diwik-diwik, di tegaskanye benagh li kumandan jangan nian dului serangan sebelum ade perintah jak di pucuk pimpinan…nah perintah itu harus dituruti, kalu ndak jadi tentera harus taat pada perintah komandan…ade nian kate kawannye di kelompok tentera tu…luk mane akalnye kire-kire mangke Belande tu dide ngganggu ingunan masyarakat agi, …kate Kenaru kalu ingunan kapuh enduk ngah parak-parak sawahtu lah abis benangh, kalu ade sisanye lah di bawe kedusun lah disembelih…anye pekiraanku Belande tu masihkah ngulangi gawinye, mungkin ke ataghan lain.
Ngusulah…tentera banyak ni, lukmane kalu kite adang saje di tengah jalan kesawahtu, kite perangi ade pule ye ngususl luk mane kalu kite malam kele ndatangi jeme-jeme disawahtu, ngasih tahu kalu masih ade ingunanye bawelah kedusun atau sembelihilah saje, percume beingunan kalu kah diambik’I li Belande ndik gulai die…pokoknye banyaklah usulan tu…sedakde di kelompok Kenaru nil ah ngumung gale…kate Kenaru kite dide pacak gegabah ngambik tindakan…kalu dibenagh nian pacak rakyat kite jadi sasaran Belande, ngah pule kumandan kite pasti marah ngah ngukum kite…kalu luk itu kite ndak cakagh taktik lukmane, supaye kite ngatasinye anye jangan ketahuan bahwe titu kerje kite, ngah nye pule dide kah nyarekah rakyat banyak tu…
Nah, ngape pule timbul pikiran ndak nyamar saje jadi petani luk adik sanak ye disawahtu…mangke diputuskahlah care ngatasinye seolah-olah bukan kerje tentera tapi, rakyat tulah ye melakukanye…sesuai ngah keputusan jangan kah ngurbankah rakyat…kate kawanye ade carenye…luk mane kalu kite…datangi Belande tu katekah bawe ade ingunanye jeme banyak di sawah ye ade di belakang bukit ulu dusun tu…ai…kate kawanye dide kah percaye Belande tu…mase pule ade ingunan di utan luk itu… kite kele ditangkapnye…luk ini saje kate Kenaru…aku yakin dietu masih kah ngulangi agi ndatangi sawah parak ghumah enduk tu…karne Belande masih kah ngulang…kesitu, karne agak parak ngah markasnye…
Carenye nangkanlah aku, keswah kami tu, kapuh enduk lah ngungsi gale…dimalamtu lah ku umungkah nian jangan agi die kesawah, die lah mutuskah bahwe kami sekeluarge kah berangkat gale ke Kebun…sawahtu kah ditinggalkah saje…awu, luk mane rencane kabah kate kawanye…kebiasean Belande tu ngambi’I ingunantu kite lah keruan, pas jeme lagi balik kedusun waktu aghi kalangan dusun ngah aghi jumat ngah aghi sabtu, pas due aghi lagi sabtu kah kalangan…aku yakin Belande kah ngambik’i agi ingunan ndik gulai tubuh Belande tu, tuape amu ndak makan iluk tula, anye dide ndak miare.
kate Kenaru ngah kance-kance pejuang tu…, aku ade rencane, kalu kamu setuluk,..aku kah kesawah, aku kah nyamar njadi Kerbai, kamu bedue saje ye ngiku aku, dide ndak banyak nian kalu ketaun…, kite mbawelah ayam jagok sikuk, kite tambangkah di padang parak jukuh badah jemuwkah padi tu.., kalu lah kinaan kele ade Belande datang maraki dangau mpai kabah lepaskah ayamtu, anye njuk makan mangke dide die njauh…, kele aku kah, ngudimi Belande tu, maksud ngudimi ni, mbunuh Belande tu, kate katenye, luk mane, Belande tu besenjate ngah ade kancenye, kalu dide teayapan, nengagh luk itu, Kenaru, senyum saje, au, kalu akau tetolong kele, mpai kamu keluagh jak dijeghemun, kalu dide diam saje disane ngguk aku jemput, mangke keluagh, pokoknye bedoa sajelah…, au kalau kate kabah luk itu, lah mantap rencane kite tu.
Luk lah direncanekah tadi, pas aghi jumat akap, beguyurlah Kenaru Ngah kawanye due ughang tu, lah keruan tugas sughang-sughang, Kenaru akaptu lah sampai ke dangau…lah ngganti pakaian ndunge, persis luk endunge tulah. Sekitar ndak naik mataghi, lah kinaan nian li Kenaru…jeme tige ughang lah nyelusuri siring seberang ayik besaktu…ndak ndatangi dangau jeme…sate sampai ke dangau seberangtu lah mualilah, kaki tangan Belande ni bekukur ngah ayam, anye tuape ayam didangau jeme tu dide bedie agi…lah dibawe gale kedusun, ade disembelih, ade ye dijualkah di kalangan, ade pule ye lah diseghumahkah ngah pamilinye ye jauh ngah markas Belande…Tuape Kenaru nginai Belande jak di jauh nampaknye dikbedie agi ingunan, Kenaru mulai njalankah rencanenye…betaturlah die netak’I putung…dengangh ade jeme ye begawi…datanginyelah li Belande ngah jungusnye tadi…
Hup…Verdome…kamu orang ada…, tuape kenaru...lah keruan li die Belande tu…gile hormat…tabik tuan…sambil hormat ngah nundukah badan…dide ngumung, luk ketakutan…nginak situasi luk itu, kaki tanganyeni…ye ngumung, base daerah situ…anye loghatnye lain…wak…ngape, ingunan jeme sawah ni, dik bedie agi…masih ade tuan…tadi banyak, kalu lah makan jemauan padi di pinggir jukuh tu…sambil ndedak die ke jukuh badah njemuwkah padi…pantauwelah ayam tu…kruuuuu….kruuuu…sate kedengangahn suaghe luk itu….dilepaskanyelah ayam li kawanye ye besimbun, parak jemuan padi tu…, ade tuan…parak jemuan tu…langsunglah jungus tadi bebisik…ngah Belande tu…ngangguk-ngangguklah tentera Belande ye mbawe senjate ni…ghood…ghood…kate Belande tu, entah tuape ye dikatekanye ghood…ghood tu…anye die lah mulai mbungkuk-mbungku..nampaknye lah ndak nimbak ayam parak jemuan padi tu…
Pikirian Kenaru…mintak-mintaklah dieni, dide seghempak bejalan, pacak diudimi sughang-sughang…kedacal ni, sate Belande…lah bungkuk-bungkuk marai’I ayam ndak nimbake…ngumunglah Kenaru ni ngah…jungus due ughang ni…Tuan kalu galak…ade pisang masak bawah dangau tu…nengangh umungan luk itu…tuape amu jungus…laju gale…masuklah die ke bawah dangau ngambik ndak ngambik pisang masak…pas die masuk bawah dangau…gulutelah Belande tu…Prass…ayune ghile ghenang pisau besak penetak puntung tadi ketukuk Belande…tuape amu grahang semende, landap kiamat istilahnye mbulu rume retinye pacak ndik becukur…dide ndak kuceritekah agi lah keruan li kamu banyaknia…ngejajagh luk palak ulagh kene sebat ngah buluh mayan…dide besuaghe aghi, tepiki lagi dide sempat agi…luk mane ndak besuaghe kalu liaghtu lah ndak putus…ayun kanye sekali agi ke tangannye …lah ndak putus pule sebelah…langsung diambiknye senjatenye Beande ye lah banyak nimbaki’I ayam tu…, nginai kejadian luk itu..jungus due ugangh tu…tepikik peci udim…ndak gulut ngapak Kenaru…tuape amu senjate la ditangan…majulah selangkah…ku tembak kabah bedue, dide beghani agi tecancang lu patung di pinggir duaghe bawah dangau tu…nginai situasi luk itu…tepiklah Kenaru mantau kawannye due ughang ye besimbun tadi…sate sampai ke tengah laman dide anjunye agi…lah ndak cabut kanye, grahangtu…kate Kenaru, jangan…likus saje…dilikuslah jungus Belande due ughangtu…
Kate Kenaru sambil bebisk ngah kawanye…jangan kudai dibunuh…jeme due ni kite tanyei’I kudai situasi di markas Belande tu, nggak’e pule sape kah nguburkah Belande tu…ngangguk saje kawanye….udim gale urusan itu…mpai jeme tige ni berasan, kah diapekah tawanan due ughangni, dide pule keruan asalnye jak dimane, dide sebase nian…kesimpulanye, dilepaskah saje…anye kite tandei saje…nah, lah keruan li kite…kurase dide pule ndak ku tulis disini, anye lah keruanlah li pembace sedakdenye…kire-kire mpuk masih idup, sampai ke markas Belande…dide rasenye kah pacak tuape agi, kah njadi urusan kance-kancenyetulah di markastu…ngumung saje dide kah pacak agi, pendenganaghanye juge lah bedengung tulah… cupinge juge lah dikarange, kabarnye banyak die ni ngumpulkah karangan cuping Belande …ndik ngancakah ngah kawnye ye tinggal badahe njeghemun tu ngah kumandane…
Nah itulah ceritenye adik sanak, maaf kalu ade ye belebihan atau ye kurang, terutame ngah keluargenye mbak kini…maklum ceriteni ghulihan ndepat…, maksudnye untuk mengenag pahlawan pejuang saje.
PEJUANG KEMERDEKAAN PEMBELA RAKYAT, NGUMPULKAH KARANGAN CUPING BELANDE
Mase agresi Belande dulu, ade sughang Tentera ye jak didusun ye pacak diceritekah ngah lemak nengahghnyelah kire-kire, name aslinye “Yassid Kenaru” dieni tentera nian masuk angkatan empat lime, sampai die lah tue, kalu mbak kini die la matik, anye gelar pahlawan revolusi angkatan empat lime ngah tetap anak cucunge nirime pension veteran, kalu die ni tentera nian, tentera ye ikut perang gerilia masuk utan lawanye jelas Belande ndik tahu aku ape die nilah ikut pule waktu perang ngah Jepang.
Sebenarnye banyak tentera jak didusun tu, ade ye terus melanjutkah tentera sampai pension, ade pule udim bejuang, ngulang agi balik kedusun njawat sawah, tuape amu dijemput bapange, biaselah care adat diantat keghumah tunggu tubang dide agi neruskah pangkat tenteranye, banyak pule ye luk itu, anye rate-rate kalu jeme anak lah besak biasenye ikut perang gurila (jeme dusun nyebutnye gurila maksudnye gerilia), kecuali ye lah betunakan, dide pacak ikut-ikutan agi, lain halnye kalu die tentera nian, karne waktu itu diperintahkan nian li kiayi dusun, kalu gigedang wajib ikut perang, kalu lah diperintahkah li kiyayi ngikut gale semarge tu.
“Kenaru” ni ye lah kukatekah dipucuk tadi, terus njadi tentera sampai pension, tedaftar ngah kumandan tentera ye bejuang di marge tu namenye disebut pak Ihsan, Tentera “Kenaru” temasuk umur panjang, kalu aku masih kecik dulu, galak tekinak die bejemu aghi, sambil bersihkan senjatanye, maklum masih parak ghumah alias tetangge, kire-kire merk senjatenye tu LI, kalu ndik salah, sampai-sampai anaknye juge ade ye die namekah senjate…akh…dide ndak kesubtkah disini kalu jeme dusun lah keruan namenyetu…ye ndak ku ceritekah ni, bukan urusan senjate ngah pangkatnye ye Kopral sampai pension tu, anye kebeghanianye mbunuh Belande penjajah tu. Ceritenye luk ini: lah keruan nian li kite bangse Belande tu ndak kendak’e saje, Belande tu kurang ngajar kiamat, mbak itulah pule, sate Belande tu waktu masuk Marge Ulu, bermarkaslah die di ujung dusuntu…badahe bangunan bekas sekulahan ye lah ditinggalkah li gurunye masuk utan ngikut perang, njadi gerilia gale…temasuk Kenaru masuk utan pule, anye sesekali balik kedusun bediaman, dide keruan di Balande, anye dide pacak balik saje, luk tahanan disuka miskin tu…kalu tekinak li mate-mate penjajah tu, bahaye…
Sesekali dang balik, jak di gurila di utan, ndunge ni ngicik ngah Kenaru…lah abis gale ingunan kite diambik’i li Belande tu, Ayam ditimbakinye, kambing lah di taghiknye pule…pukunye beghusah Belande Tu kesawah ngambi’I ingunan jeme, …bukan ne kite saje…kate Ndung Kenaru…sambil neruskah ceritenye…ngah pule, bukan pule ngambi’k ayam saje kalu kite ade di dangau…Belande ngah anak buahnye ngajung pule betanak…kami dide beghani agi kesawah apelagi ye betine-betine, seataghan libaghtu dide behani agi kesawah, dangau di sawah lah tinggal gale, Ndengagh celatuan ndunge,…tuape ndiam saje Kenaru ni… anye dalam atinye…ai alangkah kurang ajarnye Belande ni…bukan ndak merangi tentera saje…rupenye rakyat ye biase saje…nanggung pule. Au ndie wak, tekenal istilahnye “Belande mintak tanah” maju ngesir saje.
Njawablah…Kenaru ni ngah endunge…ude kalu luk itu nduk…jangan kudai kesawah,…tinggal kalah kudai dangau tu…kalu diade, ingunan bawelah kudai gale kedusun…au, kate endunge…kale ne kite dide bedie agi…lah kami bawe gale ke dusun…rupenye Kenaru ni…ndiam-ndiam, meghumuk atinye…ndik mak nian dengaghi cerite ndunge ni, mane sedih ngah campur marah.
Anu…nduk…aku ndak ngulang ke badah rumbungan kami…kalu aku lame ige, kele ade mate2 belande tu, gawat kele…awu..kate ndunge, bejalanlah…bawelah lepat sepeghiuktu ndik kamandengah, di utan, anye ati…jage badan iluk2…jangan cacak gerantangan ige..au nduk…sambil Kenaru ni salaman ngah cium tangan ndunge ndak pamit…bediamanlah Kenaruni mbukakah duaghe dapuw, ye langsung ngadap kebun pisang tu…belum subuh Kenaru lah sampai pule kebadahe bekumpul ngah kance-kancenye ye lah njadi tentera tu…ye jeghemun di bawah bukit balai tu.
Sate sampai ngah kace-kance, dibadah jeghemun tu lah dibukakanyelah bentalan kain, tuape amu dibuka pajuhan gale isinye, lepat pisang buatan endunge bukan main ribang tuguk itu makan lepat pisang ye masih angat-angat dikit tu…dang makan tu Kenaru nyeritekah, jijihan ndunge, sedakde penderitean ye dialami di keluargenye, ngah sedakde jeme didusun tu, bahwe endunge ngah dikberadik die dide pacak agi kesawah takut ngah Belande, karne belande tu hampir semingggu sekali ndatangi dangau-dangau jeme disawah tu, biasenye, waktu jeme disawah tu banyak ye balik kedusun aghi jumat, ye bugagh-bugagh lah cukup umur biasenye balik ke dusun ndak sembayang jumat…, tinggal ye betine saje di sawah ngah anak2 e betine ngah ye masih kecik-kecik, kalu dide aghi jumat Belande tu datang aghi sabtu, banyak pule ye balik kedusun karne aghi itu pas kalangan dusun, biaselah kalu ye betine ndak mbeli ramuan dapuw, kalu ye bughagh ndak mbeli rukuk nipah nggak mabku…kalu mbeli mbakutu ndak balik nian dide pacak ngajung betine…galak dide setuluk, mbakutu ndak cukah kudai, setuluk ape dide, ape angat, ape pahagh, ape angit, kalu batin ye mbelinye dicukahnye kudai dikit, kalu cucuk dibeli kalu blum cakagh agi kebadah lain…
Keruan nian li Belande, penggawaian jeme di sawah tu, pas lagi sepi tu die datangi dangau di sawah ataghan libagh tu, nelah die nimbaki ayam, naghi’I tambangan kambing, mbubus tebat jeme, persis luk garong, mase tentera merangkap garong, kurang ngajar nian tentera Belande tu, kalu tentera kite, mpuk dikbedie agi kah dimakan, dide kah nggarungi rakyat…paling-paling die cakagh keutan, masang jeghat, ngambik umbut, banyak makanan di utantu…tentera Belande kelakuanye luk itu, sebenarnye kerjenye luk itu ditunjui li kaki-tangannye ye bangse kite tulah, ye biasenye jeme kite anye datang jak di daerah lain, ye dide bedie jeme dusuntu keruan, anak sape, anye pangusannye bukan jeme Belande,…tegalau nian kaki tangan Belande ni, kedacal nian jeme luk ini, istilahnye tadi penghianat titu…biasenye kalu ketemu ngah tentera kite, kaki tangan ni didulukah dibunuh, itu perintah kumandan.
Biasenye ye ndatangi dangau jeme disawahtu, tentera Belande di sughang anye kaki tanganye biasenye due ughang, kaki tanganye dide besenjate, udim ayam ye ditimbaki li Belandetu, kaki tangani ngumpulkanye bekarung ngah mbawenye balik ke markas ngah masai’inye, karne kerjetu lemak, nyinyat Belande ni, ndak ngulang saje…itulah mangke die datangi dangau sawah tu njulat seminggu sekali.
Panjang libaghla Kenaru, nceritekah kejadian didusun ye njadi penanggungan rakyat banyakni, …Pokoknye kate Kenaru, sare apik jurai kite ye ade disawah, dide pacak ndak tenang agi ngaguk pak didatangi li Belande ngah jungusnye, Kenaru nyebut kaki tangan Belande tu jungus, alias babu, alias pesuruh, gelare penghianat…anye titu jeme kite tulah. Luk mane pendapat kamu banyakni, ape kite serang saje markasnyetu di ulu dusun, kalu kite nyerang, kelumpuk kite ni kah dianggap melawan li komandan, karne kalu ndak nyerang markasnye ndak izin atau perintah Kumandan Besak ye ade di Kecamatan sane…bahkan waktu kite disuruh balik ke Dusun diwik-diwik, di tegaskanye benagh li kumandan jangan nian dului serangan sebelum ade perintah jak di pucuk pimpinan…nah perintah itu harus dituruti, kalu ndak jadi tentera harus taat pada perintah komandan…ade nian kate kawannye di kelompok tentera tu…luk mane akalnye kire-kire mangke Belande tu dide ngganggu ingunan masyarakat agi, …kate Kenaru kalu ingunan kapuh enduk ngah parak-parak sawahtu lah abis benangh, kalu ade sisanye lah di bawe kedusun lah disembelih…anye pekiraanku Belande tu masihkah ngulangi gawinye, mungkin ke ataghan lain.
Ngusulah…tentera banyak ni, lukmane kalu kite adang saje di tengah jalan kesawahtu, kite perangi ade pule ye ngususl luk mane kalu kite malam kele ndatangi jeme-jeme disawahtu, ngasih tahu kalu masih ade ingunanye bawelah kedusun atau sembelihilah saje, percume beingunan kalu kah diambik’I li Belande ndik gulai die…pokoknye banyaklah usulan tu…sedakde di kelompok Kenaru nil ah ngumung gale…kate Kenaru kite dide pacak gegabah ngambik tindakan…kalu dibenagh nian pacak rakyat kite jadi sasaran Belande, ngah pule kumandan kite pasti marah ngah ngukum kite…kalu luk itu kite ndak cakagh taktik lukmane, supaye kite ngatasinye anye jangan ketahuan bahwe titu kerje kite, ngah nye pule dide kah nyarekah rakyat banyak tu…
Nah, ngape pule timbul pikiran ndak nyamar saje jadi petani luk adik sanak ye disawahtu…mangke diputuskahlah care ngatasinye seolah-olah bukan kerje tentera tapi, rakyat tulah ye melakukanye…sesuai ngah keputusan jangan kah ngurbankah rakyat…kate kawanye ade carenye…luk mane kalu kite…datangi Belande tu katekah bawe ade ingunanye jeme banyak di sawah ye ade di belakang bukit ulu dusun tu…ai…kate kawanye dide kah percaye Belande tu…mase pule ade ingunan di utan luk itu… kite kele ditangkapnye…luk ini saje kate Kenaru…aku yakin dietu masih kah ngulangi agi ndatangi sawah parak ghumah enduk tu…karne Belande masih kah ngulang…kesitu, karne agak parak ngah markasnye…
Carenye nangkanlah aku, keswah kami tu, kapuh enduk lah ngungsi gale…dimalamtu lah ku umungkah nian jangan agi die kesawah, die lah mutuskah bahwe kami sekeluarge kah berangkat gale ke Kebun…sawahtu kah ditinggalkah saje…awu, luk mane rencane kabah kate kawanye…kebiasean Belande tu ngambi’I ingunantu kite lah keruan, pas jeme lagi balik kedusun waktu aghi kalangan dusun ngah aghi jumat ngah aghi sabtu, pas due aghi lagi sabtu kah kalangan…aku yakin Belande kah ngambik’i agi ingunan ndik gulai tubuh Belande tu, tuape amu ndak makan iluk tula, anye dide ndak miare.
kate Kenaru ngah kance-kance pejuang tu…, aku ade rencane, kalu kamu setuluk,..aku kah kesawah, aku kah nyamar njadi Kerbai, kamu bedue saje ye ngiku aku, dide ndak banyak nian kalu ketaun…, kite mbawelah ayam jagok sikuk, kite tambangkah di padang parak jukuh badah jemuwkah padi tu.., kalu lah kinaan kele ade Belande datang maraki dangau mpai kabah lepaskah ayamtu, anye njuk makan mangke dide die njauh…, kele aku kah, ngudimi Belande tu, maksud ngudimi ni, mbunuh Belande tu, kate katenye, luk mane, Belande tu besenjate ngah ade kancenye, kalu dide teayapan, nengagh luk itu, Kenaru, senyum saje, au, kalu akau tetolong kele, mpai kamu keluagh jak dijeghemun, kalu dide diam saje disane ngguk aku jemput, mangke keluagh, pokoknye bedoa sajelah…, au kalau kate kabah luk itu, lah mantap rencane kite tu.
Luk lah direncanekah tadi, pas aghi jumat akap, beguyurlah Kenaru Ngah kawanye due ughang tu, lah keruan tugas sughang-sughang, Kenaru akaptu lah sampai ke dangau…lah ngganti pakaian ndunge, persis luk endunge tulah. Sekitar ndak naik mataghi, lah kinaan nian li Kenaru…jeme tige ughang lah nyelusuri siring seberang ayik besaktu…ndak ndatangi dangau jeme…sate sampai ke dangau seberangtu lah mualilah, kaki tangan Belande ni bekukur ngah ayam, anye tuape ayam didangau jeme tu dide bedie agi…lah dibawe gale kedusun, ade disembelih, ade ye dijualkah di kalangan, ade pule ye lah diseghumahkah ngah pamilinye ye jauh ngah markas Belande…Tuape Kenaru nginai Belande jak di jauh nampaknye dikbedie agi ingunan, Kenaru mulai njalankah rencanenye…betaturlah die netak’I putung…dengangh ade jeme ye begawi…datanginyelah li Belande ngah jungusnye tadi…
Hup…Verdome…kamu orang ada…, tuape kenaru...lah keruan li die Belande tu…gile hormat…tabik tuan…sambil hormat ngah nundukah badan…dide ngumung, luk ketakutan…nginak situasi luk itu, kaki tanganyeni…ye ngumung, base daerah situ…anye loghatnye lain…wak…ngape, ingunan jeme sawah ni, dik bedie agi…masih ade tuan…tadi banyak, kalu lah makan jemauan padi di pinggir jukuh tu…sambil ndedak die ke jukuh badah njemuwkah padi…pantauwelah ayam tu…kruuuuu….kruuuu…sate kedengangahn suaghe luk itu….dilepaskanyelah ayam li kawanye ye besimbun, parak jemuan padi tu…, ade tuan…parak jemuan tu…langsunglah jungus tadi bebisik…ngah Belande tu…ngangguk-ngangguklah tentera Belande ye mbawe senjate ni…ghood…ghood…kate Belande tu, entah tuape ye dikatekanye ghood…ghood tu…anye die lah mulai mbungkuk-mbungku..nampaknye lah ndak nimbak ayam parak jemuan padi tu…
Pikirian Kenaru…mintak-mintaklah dieni, dide seghempak bejalan, pacak diudimi sughang-sughang…kedacal ni, sate Belande…lah bungkuk-bungkuk marai’I ayam ndak nimbake…ngumunglah Kenaru ni ngah…jungus due ughang ni…Tuan kalu galak…ade pisang masak bawah dangau tu…nengangh umungan luk itu…tuape amu jungus…laju gale…masuklah die ke bawah dangau ngambik ndak ngambik pisang masak…pas die masuk bawah dangau…gulutelah Belande tu…Prass…ayune ghile ghenang pisau besak penetak puntung tadi ketukuk Belande…tuape amu grahang semende, landap kiamat istilahnye mbulu rume retinye pacak ndik becukur…dide ndak kuceritekah agi lah keruan li kamu banyaknia…ngejajagh luk palak ulagh kene sebat ngah buluh mayan…dide besuaghe aghi, tepiki lagi dide sempat agi…luk mane ndak besuaghe kalu liaghtu lah ndak putus…ayun kanye sekali agi ke tangannye …lah ndak putus pule sebelah…langsung diambiknye senjatenye Beande ye lah banyak nimbaki’I ayam tu…, nginai kejadian luk itu..jungus due ugangh tu…tepikik peci udim…ndak gulut ngapak Kenaru…tuape amu senjate la ditangan…majulah selangkah…ku tembak kabah bedue, dide beghani agi tecancang lu patung di pinggir duaghe bawah dangau tu…nginai situasi luk itu…tepiklah Kenaru mantau kawannye due ughang ye besimbun tadi…sate sampai ke tengah laman dide anjunye agi…lah ndak cabut kanye, grahangtu…kate Kenaru, jangan…likus saje…dilikuslah jungus Belande due ughangtu…
Kate Kenaru sambil bebisk ngah kawanye…jangan kudai dibunuh…jeme due ni kite tanyei’I kudai situasi di markas Belande tu, nggak’e pule sape kah nguburkah Belande tu…ngangguk saje kawanye….udim gale urusan itu…mpai jeme tige ni berasan, kah diapekah tawanan due ughangni, dide pule keruan asalnye jak dimane, dide sebase nian…kesimpulanye, dilepaskah saje…anye kite tandei saje…nah, lah keruan li kite…kurase dide pule ndak ku tulis disini, anye lah keruanlah li pembace sedakdenye…kire-kire mpuk masih idup, sampai ke markas Belande…dide rasenye kah pacak tuape agi, kah njadi urusan kance-kancenyetulah di markastu…ngumung saje dide kah pacak agi, pendenganaghanye juge lah bedengung tulah… cupinge juge lah dikarange, kabarnye banyak die ni ngumpulkah karangan cuping Belande …ndik ngancakah ngah kawnye ye tinggal badahe njeghemun tu ngah kumandane…
Nah itulah ceritenye adik sanak, maaf kalu ade ye belebihan atau ye kurang, terutame ngah keluargenye mbak kini…maklum ceriteni ghulihan ndepat…, maksudnye untuk mengenag pahlawan pejuang saje.
Komentar
Posting Komentar